Lý thuyết màu sắc, bánh xe màu sắc (color wheel) và kỹ năng phối màu – Sưu tầm

Màu sắc tác động rất nhiều tới tâm trí của chúng ta. Nó với thể thay đổi nhữngh chúng ta cảm nhận về một vật thể chỉ trong vòng vài giây. Trong bài viết này, Quantrimang sẽ cùng bạn tìm hiểu những thuật ngữ hữu ích giúp cho việc làm chủ màu sắc trở nên dễ dàng hơn.

Lý thuyết màu sắc và bánh xe màu

Đã bao giờ bạn tự hỏi làm thế nào mà những nhà thiết kế với thể tìm thđấy sự kết hợp màu sắc tối ưu? Đơn giản là nhờ Lý thuyết màu sắc (Color theory). Lý thuyết màu sắc là sự kết hợp thực tế giữa nghệ thuật và khoa học, sử dụng để xác định

Bất cứ nơi nào với ánh sáng, nơi đó với màu sắc. Chúng ta thường nghĩ rằng, màu sắc đứng độc lập với nhau. Màu chúng ta thường nhìn thđấy một mình luôn luôn bị ảnh hưởng bởi những màu xung quanh. Đúng hơn là nó chính là sự kết hợp của những yếu tố xung quanh.

Bánh xe màu sắc (Color Wheel) được phát minh vào năm 1666 bởi Isaac Newton. Ông đã ánh xạ phổ màu lên một vòng tròn, tạo nên một công cụ tham chiếu màu sắc được sử dụng nhiều nhất trong thiết kế. Bánh xe màu là cơ sở của lý thuyết màu sắc, bởi nó cho thđấy mối quan hệ rõ ràng nhất giữa những màu.

Các màu kết hợp với nhau trông rất đẹp, tạo cho người xem một sự cân bằng, dễ chịu ta gọi là sự Hài hòa màu sắc (Color harmony). Và chính bánh xe màu sắc là công cụ để những nhà thiết kế tạo nên sự tích hợp bằng nhữngh sử dụng những quy tắc phối màu. Tuy nhiên, lưu ý là bánh xe màu chỉ là công cụ tham chiếu màu, ko phải là công cụ lựa tậu màu sắc.

Có hai loại bánh xe màu:

• Bánh xe màu RYB (Red – Yellow – Blue, tức Đỏ – Vàng – Xanh lam): thường được những nghệ sĩ sử dụng nhiều trong lĩnh vực hội họa.
• Bánh xe màu RGB (Red – Green – Blue, tức Đỏ – Xanh lục – Xanh lam): ứng dụng nhiều nhất trong việc hiển thị màu sắc trong những ống tia âm cực, màn hình tinh thể lỏng hay màn hình plasma, chẳng hạn như màn hình máy tính hay ti vi.

Các màu cấu tạo nên bánh xe màu sắc

Có 12 màu chính trên những bánh xe màu, chia làm ba cấp độ: màu chính (màu bậc một), màu bậc hai, màu bậc ba. Những màu chính ko thể được tạo ra bằng nhữngh pha trộn những màu khác. Màu bậc hai là kết quả của việc kết hợp hai màu chính. Màu bậc ba với được nhờ trộn dải màu bậc 2.

Màu cơ bản (màu chính – màu bậc 1)

Bánh xe màu RYB với ba màu chính bao gồm Đỏ, Vàng và Xanh lam.

RYB

Đỏ (Red)

Vàng (Yellow)

Xanh lam (Blue)

• Theo lý thuyết màu sắc, nếu pha trộn ba màu cơ bản với nhau theo những tỉ lệ khác nhau sẽ tạo ra tất cả những màu còn lại. Còn nếu trộn đều chúng với cùng tỉ lệ sẽ cho màu đen.

Bánh xe màu RGB thì ba màu chính bao gồm Đỏ, Xanh lá và Xanh lam.

RGB

Đỏ (Red)

Xanh lá (Green)

Xanh lam (Blue)

• Theo lý thuyết màu sắc, nếu pha trộn ba màu cơ bản với nhau theo những tỉ lệ khác nhau sẽ tạo ra tất cả những màu còn lại. Còn nếu trộn đều chúng với cùng tỉ lệ sẽ cho màu trắng (ánh sáng).

Màu bậc hai

Màu bậc hai là kết quả của việc trộn hai màu cơ bản với nhau.

Bánh xe màu RYB với ba màu bậc hai bao gồm Tím, Cam và Xanh lá.

Đỏ (Red)	+	Vàng (Yellow)	=	Cam (Orange)
Vàng (Yellow)	+	Xanh lam (Blue)	=	Xanh lá (Green)
Xanh lam (Blue)	+	Đỏ (Red)	=	Tím (Purple)

Bánh xe màu RGB với ba màu bậc hai bao gồm Xanh lơ, Hồng sẫm và Vàng.

Đỏ (Red)	+	Xanh lá (Green)	=	Vàng (Yellow)
Xanh lá (Green)	+	Xanh lam (Blue)	=	Xanh lơ (Cyan)
Xanh lam (Blue)	+	Đỏ (Red)	=	Hồng sẫm (Magenta)

Màu bậc ba

Màu bậc ba là màu được tạo bằng nhữngh kết hợp những màu cơ bản với màu bậc hai.

Bánh xe màu RYB với sáu màu bậc ba bao gồm:

Đỏ (Red)	+	Cam (Orange)	=	Đỏ cam (Vermillion)
Cam (Orange)	+	Vàng (Yellow)	=	Vàng cam (Amber)
Vàng (Yellow)	+	Xanh lá (Green)	=	Xanh nõn chuối (Chartreuse)
Xanh lá (Green)	+	Xanh lam (Blue)	=	Xanh lơ (Teal)
Xanh lam (Blue)	+	Tím (Purple)	=	Xanh tím
Tím (Purple)	+	Đỏ (Red)	=	Đỏ tím (Magenta)

Bánh xe màu RGB với sáu màu bậc ba bao gồm:

Đỏ (Red)	+	Vàng (Yellow)	=	Cam (Orange)
Vàng (Yellow)	+	Xanh lá (Green)	=	Xanh nõn chuối (Chartreuse)
Xanh lá (Green)	+	Xanh lơ (Cyan)	=	Xanh lá (Spring green)
Xanh lơ (Cyan)	+	Xanh lam (Blue)	=	Xanh da trời (Azure)
Xanh lam (Blue)	+	Hồng sẫm (Magenta)	=	Tím Violet (Violet)
Hồng sẫm (Magenta)	+	Đỏ (Red)	=	Hồng Rose (Rose)

Mã màu RYB và RGB

12 màu chính của RYB:

12 màu chính của RGB:

Phối hợp màu sắc (Color combination)

Phối màu bổ sung (Complementary)

Đây là nhữngh kết hợp màu phổ biến nhất, sử dụng hai màu nằm đối lập trên bánh xe màu sắc. Các màu này nhìn đẹp một nhữngh tự nhiên lúc đi với nhau vì tác động mạnh vào người nhìn do độ tương phản cao, đi cùng nhau nhìn sẽ sáng hơn, nổi bật hơn. Tuy nhiên tránh sử dụng hai màu tỉ lệ ngang bằng nhau, bạn nên tậu một màu nổi trội hẳn và màu còn lại sử dụng cho những yếu tố đi kèm nhỏ hơn cho đỡ bị thô.

Phối màu đơn sắc (Monochromatic)

Phối màu đơn sắc nghĩa là bạn sẽ lđấy ra một màu yêu thích và sử dụng những biến thể tint, shade, tone (sẽ giải thích rõ ở nội dung bên dưới) để tạo nên những tác phẩm với màu sắc tinh tế, đầy đủ đậm nhạt khác nhau, tạo thành 1 dải màu monochromatic.

Phối màu đơn sắc vừa với tính tối giản vừa mang tới giá trị cao cho tác phẩm. Cách phối màu này rất thuận mắt và dễ chịu với người nhìn, mang tới sự tập trung cao độ, người xem ko bị xao nhãng mà chỉ tập trung vào nội dung rất cần thiết.

Đây là sự kết hợp màu sắc linh hoạt, dễ áp dụng cho những dự án thiết kế trang trí nhà cửa, căn hộ nhỏ… giúp ko gian trở nên sáng và rộng rãi hơn. Đối với ko gian rộng lớn, monochromatic càng tăng thêm sự khoáng đạt của ko gian đó.

Phối màu tương đồng (Analogous)

Màu tương đồng là một nhóm thường là ba màu đứng cạnh nhau trong bánh xe sắc màu (ko phân biệt nóng – lạnh), đứng sắp nhau trông khá giống nhau tạo nên những kiểu phối màu rất nhã nhặn và thu hút.

Kết hợp màu theo kiểu tương đồng phổ thông về màu sắc hơn so với phối màu đơn sắc. Tuy nhiên, nếu bạn để những màu với tỷ lệ tương đương thì chúng dễ áp đảo nhau, nhìn hơi rối mắt. Cách tốt nhất để cân bằng là tậu một màu chủ đạo và sử dụng những màu còn lại làm điểm nhấn.

Phối màu bộ ba (Triadic)

Cách phối màu này sử dụng ba màu nhữngh đều nhau trên bánh xe màu sắc tạo nên một dải màu với độ tương phản cao, nhưng ít hơn so với phối màu bổ sung. Sự kết hợp này tạo ra những dải màu đậm, rực rỡ.

Ba màu nằm ở ba góc khác nhau trên bánh xe màu nên chúng kết hợp và bổ sung cho nhau tạo nên một sự cân bằng cho nhữngh phối màu này. Tuy nhiên, cũng chính vì sự cân bằng này, dù với tới ba màu được sử dụng nhưng đôi lúc bạn vẫn sẽ thđấy nhữngh kết hợp này khá đơn điệu, an toàn và thiếu sáng tạo.

Phối màu bộ bốn (Tetradic)

Cách phối màu này sử dụng bốn màu nhữngh đều nhau trên bánh xe màu sắc. Tuy nhiên bạn phải kỹ càng ko sử dụng cả bốn màu với cùng một mức độ vì nó sẽ tạo ra sự hỗn loạn. Càng với nhiều màu sắc trong bảng màu của mình, thì càng khó cân bằng.

Phối màu bộ bốn hoạt động tốt nhất lúc bạn tậu một màu chủ đạo và sử dụng những màu còn lại làm điểm nhấn.

Màu nóng và màu lạnh

Bánh xe màu được chia thành khu vực màu nóng và màu lạnh. Các nhữngh phối màu sắc sử dụng bánh xe màu thường sẽ cân bằng giữa màu nóng và màu lạnh. Theo tâm lý màu sắc, “nhiệt độ” màu sẽ gợi nên những cảm giác khác nhau lúc ta nhìn vào một thiết kế. Ví dụ, màu nóng sẽ mang lại cho người xem sự thoải mái và tràn đầy năng lượng, trong lúc đó màu tối lại cho cảm giác yên bình và tĩnh lặng.

Màu nóng nằm trong khoảng từ Đỏ tới Vàng. Những màu sắc rực rỡ trong khoảng này tương tự ánh mặt trời, sử dụng lúc muốn gây sự ưa chuộng. Màu nóng với ảnh hưởng mạnh mẽ, làm tác động tới ko gian chung quanh nó.

Màu lạnh nằm trong khoảng Xanh lá tới Tím. Những màu này mang tới tâm trí sự mát mẻ, nhẹ nhàng.

Tint, Shade và Tone

Tint là màu sắc được tạo ra sau lúc thêm màu trắng vào màu ban đầu để tăng độ sáng của màu. Tint giúp làm giảm độ “dữ dội” của màu sắc, khá hữu dụng trong việc cân bằng màu sắc lúc phối màu.

Shade là màu sắc được tạo ra sau lúc thêm màu đen vào màu ban đầu để giảm độ sáng và tăng độ tối của màu. Shade tạo ra màu sắc sâu hơn và phổ thông hơn. Shade để ấn tượng mạnh và với thể áp đảo những màu khác.

Tone là màu sắc được tạo ra sau lúc thêm màu xám vào để làm nhạt đi màu ban đầu. Tone là phiên bản tinh tế hơn của màu gốc.

Thuộc tính của màu sắc

Hue – Tông màu

Hue là tổ hợp của 12 màu sắc khác nhau trên bánh xe màu sắc. Hue chính là yếu tố sử dụng để chuyển hóa thành Tint, Shade, Tone đã nói ở trên bằng nhữngh thêm những màu đen, trắng, xám vào những tông màu ban đầu.

Saturation – Độ bão hòa

Saturation ko được tạo thành lúc bạn trộn lẫn Hue với những màu sắc khác mà đơn thuần chỉ là nhữngh màu sắc được hiển thị dưới những điều kiện ánh sáng khác nhau. Saturation giúp miêu tả màu sắc đậm hay nhạt theo những cường độ ánh sáng mạnh – nhẹ khác nhau. Giá trị này còn được gọi là cường độ màu sắc.

Luminance – Độ sáng

Luminance là độ sáng hoặc tối của một màu sắc nào đó, thay đổi độ sáng tối những màu bằng nhữngh kéo Luminance của chúng qua phải hoặc trái.

Màu sắc là tinh hoa của nhân loại. Hãy học nhữngh sử dụng màu sắc một nhữngh thật hiệu quả trong làm việc và thế giới, kết quả mang lại sẽ thật sự làm bạn hài lòng đđấy.